Τι είναι τα rogue waves - Οι κολοσσοί της θάλασσας, για τους οποίους δεκάδες ιστορίες έχουν ειπωθεί και πολλές φωτογραφίες που κόβουν την ανάσα έχουν τραβηχτεί, μπαίνουν στο μικροσκόπιο των ερευνητών
Φανταστείτε να πλέετε στην απέραντη έκταση του ωκεανού, με τα ήρεμα νερά να
λικνίζουν απαλά το σκάφος σας, όταν ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση, ένα
κολοσσιαίο κύμα αναδύεται από τα βάθη, υπερβαίνοντας τα πάντα στο πέρασμά του.
Αυτά τα τερατώδη βουνά νερού, γνωστά ως κύματα-παγίδες, κύματα τέρατα ή κύματα
γίγαντες, έχουν από καιρό γοητεύσει ναυτικούς, επιστήμονες και παραμυθάδες με
την απόλυτη δύναμη και την αινιγματική τους φύση.
Τα Rogue waves, που αναφέρονται επίσης ως freak waves ή monster waves, είναι
ογκώδη και εξαιρετικά μεγάλα κύματα που εμφανίζονται στον ανοιχτό ωκεανό. Σε
αντίθεση με τα συνηθισμένα κύματα, τα οποία είναι συνήθως αποτέλεσμα του
ανέμου ή της σεισμικής δραστηριότητας, τα κύματα rogue προκύπτουν φαινομενικά
από το πουθενά, συχνά χωρίς κάποια διακριτή αιτία.
Η πρώτη και πιο διάσημη καταγραφή του φαινομένου μάλιστα ήταν το κύμα
Draupner, ένα «τέρας» 25,6 μέτρων που καταγράφηκε στη Βόρεια Θάλασσα την 1η
Ιανουαρίου 1995. Παρά, όμως τις παρατηρήσεις, οι ειδικοί εξακολουθούν να μην
γνωρίζουν πόσο συχνά συμβαίνουν τα κύματα αυτά ή αν μπορούν να τα προβλέψουν.
Μη προβλεψιμότητα και κίνδυνος
Μία λοιπόν από τις πιο αινιγματικές πτυχές των rogue waves είναι η απρόβλεπτη
φύση τους. Τα ίδια μπορούν να εμφανιστούν ξαφνικά, ακόμη και σε σχετικά ήρεμες
θάλασσες, και να εξαφανιστούν εξίσου γρήγορα, αφήνοντας ελάχιστα στοιχεία για
την ύπαρξή τους. Αυτό το απρόβλεπτο χαρακτηριστικό τους, αποτελεί σημαντικό
κίνδυνο για τους ναυτικούς, καθώς τα πλοία μπορεί να μην έχουν επαρκή χρόνο να
προετοιμαστούν ή να αντιδράσουν στην ξαφνική επίθεση ενός τόσο μεγάλου
κύματος.
Τα γιγαντιαία κύματα αυτά μάλιστα, έχουν εμπλακεί σε πολυάριθμες ναυτικές
καταστροφές στην ιστορία, με πλοία όλων των μεγεθών να πέφτουν θύματα της
τεράστιας δύναμής τους. Από τους αρχαίους ναυτικούς που αφηγούνται ιστορίες
για πανύψηλα κύματα που καταπίνουν ολόκληρους στόλους μέχρι τα σύγχρονα
κρουαζιερόπλοια που αντιμετωπίζουν απροσδόκητα κύματα, η απειλή που συνιστούν
τα κύματα-κακοποιοί παραμένει μια συνεχής ανησυχία για όσους διασχίζουν τους
ωκεανούς του κόσμου.
Τα μεγαλύτερα κύματα που έχουν καταγραφεί
Στις 17 Νοεμβρίου 2020, μια σημαδούρα αγκυροβολημένη σε 45 μέτρα νερού κάπου
στον Ειρηνικό Ωκεανό, 7 χιλιόμετρα ανοικτά του Ucluelet, στο νησί Βανκούβερ,
κατέγραψε ένα μοναχικό κύμα ύψους 17,6 μέτρων ανάμεσα σε περιβάλλοντα κύματα
ύψους περίπου 6 μέτρων.
Όταν η ανίχνευση του κύματος αποκαλύφθηκε στο κοινό τον Φεβρουάριο του 2022,
μια επιστημονική εργασία και πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία βάφτισαν το
γεγονός ως "το πιο ακραίο φαινόμενο κύματος που έχει καταγραφεί ποτέ" και ως
ένα γεγονός που συμβαίνει "μία φορά στη χιλιετία", υποστηρίζοντας ότι σε ύψος
περίπου τριπλάσιο από τα κύματα γύρω του, το κύμα του Ucluelet έθεσε ρεκόρ ως
το πιο ακραίο κύμα που είχε καταγραφεί ποτέ εκείνη την εποχή.
Το συμβάν του Ucluelet ωστόσο, προκάλεσε διαμάχες. Η ανάλυση των επιστημονικών
άρθρων που ασχολούνται με γεγονότα κύματος rogue από το 2005 και μετά
αποκάλυψε ότι οι ισχυρισμοί για τη φύση του κύματος που αποτελεί ρεκόρ και τη
σπανιότητα του κύματος ήταν ανακριβείς.
Η εργασία Oceanic rogue waves αναφέρει πιο συγκεκριμένα, ένα γεγονός στη Μαύρη
Θάλασσα το 2004, το οποίο ήταν πολύ πιο ακραίο από το κύμα Ucluelet. Εκεί η
σημαδούρα Datawell Waverider κατέγραψε ένα κύμα που ήταν 3,91 φορές
μεγαλύτερο. Επίσης άλλα έγγραφα συμπεραίνουν ότι το 2006 εμφανίστηκε κύμα 21
μέτρων, στην ίδια περιοχή.
Πιο πρόσφατα, στις 29 Νοεμβρίου 2022, ένα κύμα χτύπησε το κρουαζιερόπλοιο
Viking Viking Polaris ενώ κατευθυνόταν προς την Ουσουάια της Αργεντινής. Ένας
άνθρωπος έχασε τη ζωή του, άλλοι τέσσερις τραυματίστηκαν και το
προγραμματισμένο ταξίδι του πλοίου προς την Ανταρκτική ακυρώθηκε.
Επίσης στις 20 Ιανουαρίου 2024, ένα ή περισσότερα κύματα γίγαντες έπληξαν το
πεδίο δοκιμών του Στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στο Roi-Namur
στην ατόλη Kwajalein στις Νήσους Μάρσαλ, σπάζοντας τις πόρτες μιας
τραπεζαρίας, ρίχνοντας αρκετούς ανθρώπους από τα πόδια τους, προκαλώντας
μέτριες έως σοβαρές ζημιές στην τραπεζαρία, το Outrigger Bar and Grill, το
παρεκκλήσι και το θέατρο Tradewinds, και αφήνοντας τμήματα του νησιού,
συμπεριλαμβανομένου του συγκροτήματος αυτοκινήτων, κάτω από το νερό.
Τα κύματα διείσδυσαν 91 μέτρα στο εσωτερικό του νησιού και πιθανότατα είχαν
ύψος μεταξύ 8,8 και 12,2 μέτρων. Η πλημμύρα της τραπεζαρίας ενός από τους
χώρους που χτυπήθηκαν βιντεοσκοπήθηκε.
Η επιστήμη πίσω από τα γιγάντια κύματα
Παρά τις δεκαετίες έρευνας, οι ακριβείς μηχανισμοί που προκαλούν τα κύματα
αυτά παραμένουν ασύλληπτοι. Μια επικρατούσα θεωρία υποστηρίζει ότι τα rogue
waves είναι το αποτέλεσμα μιας ενισχυτικής συμβολής, όπου μικρότερα κύματα
ευθυγραμμίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε οι κορυφές τους να συμπίπτουν,
ενισχύοντας το συνδυασμένο ύψος τους. Μια άλλη θεωρία προτείνει ότι τα κύματα
αυτά μπορεί να σχηματίζονται από μη γραμμικά φαινόμενα, όπως η διαμορφωτική
αστάθεια, η οποία μπορεί να προκαλέσει ταχεία αύξηση του μεγέθους των κυμάτων
υπό ορισμένες συνθήκες.
Οι πρόσφατες εξελίξεις στην ωκεανογραφία και τη δορυφορική τεχνολογία έχουν
προσφέρει νέες γνώσεις σχετικά με τη συμπεριφορά των γιγαντιαίων κυμάτων, που
δεν έχουν σχέση με τα τσουνάμι. Οι δορυφορικές παρατηρήσεις αποκάλυψαν ότι τα
κύματα αποστάτες είναι πιο συνηθισμένα από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, καθώς
εμφανίζονται με εκπληκτική συχνότητα σε όλους τους ωκεανούς του κόσμου.
Οι παρατηρήσεις αυτές έδειξαν επίσης ότι τα κύματα γίγαντες τείνουν να
συγκεντρώνονται σε ορισμένες περιοχές που είναι γνωστές για τις ακραίες
ωκεάνιες συνθήκες τους, όπως το ρεύμα Agulhas στις ακτές της Νότιας Αφρικής
και τα διαβόητα νερά του Βόρειου Ατλαντικού.
Μετριασμός των κινδύνων
Παρόλο που το απρόβλεπτο των κυμάτων αποτελεί σημαντική πρόκληση,
καταβάλλονται προσπάθειες για την καλύτερη κατανόηση και τον μετριασμό των
κινδύνων που συνδέονται με αυτά τα τρομερά φαινόμενα. Οι προηγμένες τεχνικές
μοντελοποίησης και οι βελτιωμένες μέθοδοι πρόβλεψης βοηθούν στον εντοπισμό
συνθηκών που ευνοούν τον σχηματισμό κυμάτων κακοκαιρίας, επιτρέποντας στα
πλοία να αποφεύγουν τις περιοχές υψηλού κινδύνου όποτε είναι δυνατόν.
Ωστόσο, παρ' όλη την πρόοδό μας, ο ωκεανός φαίνεται να παραμένει ακόμα ένα
αδάμαστο σύνορο, όπου οι δυνάμεις της φύσης βασιλεύουν και το φάντασμα των
περιπλανώμενων κυμάτων κυριαρχεί στη φαντασία των ναυτικών και των
επιστημόνων.
